Dikmen Tarihi :Dikmen ilçesi asıl yerleşim yeri olarak ilçenin 3 km. doğusundaki Eski Cuma görülmektedir. Dikmen'in de içinde bulunduğu bölgeye M.Ö.1200-1546 yılları arasında Paflagonyalı'lar hakim olmuştur, fakat onlar hakkında fazla bilgi yoktur. İskender İmparatorluğu M.Ö. 336-323 yılları arasında bu bölgeye hakim olmuşlardır. M.Ö. I.yüzyıldan itibaren Roma İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. 395 yılından itibaren de Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla Bizans olarak bildiğimiz Doğu Roma İmparatorluğu bu bölgeye hakim olmuştur. Anadolu Selçuklu sultanlarından I.İzzettin Keykavus, Sinop ile birlikte Dikmen'in de içinde bulunduğu bölgeyi 1211 tarihinde hakimiyeti altına aldığı ihtimali vardır. Anadolu Selçuklu Devletinin yıkılmasından sonra 1277-1322 yılları arasında Pervaneoğulları Sinop ve diğer ilçeleriyle bu bölgeye hakim olmuşlardır. Pervaneoğullarının toprakları 1322'de Candaroğullarına geçmiştir. Çevikli köyünde "CENDER MEZARI" denilen mezarın Candaroğullarından olduğu bilinir. Sinop ve Dikmen'i içine alan bölgeler 1461 'de Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Kurtuluş savaşından önce işgale maruz kaldığı söylenemez.

Ayrıca çevrede yaşayan insanlardan edinilen bilgilere göre Saray köyünde Söğütlü adı verilen bir göl vardır. O gölün yakınında Orta Çağ dan kalma bir saray vardı. Bu sarayın kimlerden kaldığı bilinmemektedir. Zamanla bakımı ve tadilatı yapılmadığından günümüzde kalıntısı bile kalmamıştır. Yine tarihi bir eser olarak bilinen Kerim köyü Eski Cuma mahallesindeki camiyi gösterebiliriz. Caminin yapılış tarihi bilinmemektedir. Ancak çevresindeki mezar kalıntılarının 1690 yılına ait olduğu sanılmaktadır.

İlçemiz Kerim, Göllü ve Görümcek köylerinde bulunan asırlık mabet yerleri ve camiler ilçemizin çok eski bir yerleşim yeri olduğunun kanıtıdır. Ayrıca, Akçakese köyü altında mevcut büyük bir tümseğin tesadüfen kazılması sırasında oda oda büyük bir bina kalıntısının ortaya çıkması (1690) bir devlet kuruluşunun kanıtı olmuştur. Bu mevkiye KOLAZI denirdi. Halbuki askeri alay anlamına gelen Kolağası binası olduğu anlaşılmıştır. Eldeki mevcut bilgilere göre 1908 yıllarında Gerze 'nin bucak, Saray köyünün kaza olduğu şüphesizdir.(Kaynak; mevcut tapu senetleri)

1890 yıllarında şimdiki Dikmen ilçesi içerisinde yer alan Üçpınar, Göllü ve Yaykın köylerinde İlkokul mevcut olduğu ve Ali Efendi 'nin (Mırıkoğlu) Üçpınar İlkokulunda öğretmenlik yaptığı ve köyün % 75 'inin okur-yazar olduğu bilinmektedir.

Bu bilgiler ışığında Candaroğulları'nın Sinop'ta hüküm sürdüğü yıllarda Gerze'den hiç bahsedilmediği, o devirlerde Saray kazasının yerleşim yeri olduğu anlaşılmaktadır.

İlçemiz yakın tarihini ise, 1935 yılında nahiye olarak teşkilatlandırılması, 1957 yılında içinde tüm kuruluşların bulunduğu Teşkilat-ı Nahiye haline gelmesi ve bundan 33 yıl sonra 20.05.1990 gün ve 20593 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren 3644 nolu Kanun Hükmünde Kararname gereğince Kırçal, Dumanlı, Çorak köylerinin birleşmesi ile İlçe hüvviyetine kavuşmuştur. 30 Ağustos 1991 tarihinde fiilen ilçe olarak faaliyete geçmiştir diye özetleyebiliriz.